Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2011

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ


Α΄ Τουρκοκρατία ( 1453 – 1684 )
Ενετοκρατία ( 1684 - 1718 )
Β΄ Τουρκοκρατία ( 1719 – 1821 )

Η Καμάρα στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από τον Τούρκο περιηγητή
Εβληά Τσελεμπή τον 15ο αι. αναφέρεται ως Ντομαρές, προφανώς από το πετρώδες της περιοχής της Άνω Καμάρας που κυρίως κατοικείται. Η ονομασία Καμάρα συναντάται πρώτη φορά κατά την Ενετοκρατία (1684- 1718) στην απογραφή του Φραγκίσκου Γριμάνι το 1700, που παρουσιάζει την Καμάρα με 27 οικογένειες και 132 κατοίκους, - ξεχωριστά από τους Γιανναίους που αναφέρονται σαν άλλος οικισμός - και αυτό αφήνει περιθώρια και άλλων υποθέσεων αναφορικά με την προέλευση του ονόματος του χωριού.

Ο
Pougueville στη συνέχεια που περιόδευσε (αιχμάλωτος των Τούρκων που είναι και πάλι κυρίαρχοι), την Πελοπόννησο το 1719, στα αχνάρια του Παυσανία και με οδηγό το δικό του έργο, περιέγραφε την κατάσταση που συναντούσε. Δεν πέρασε μέσα από την Καμάρα (όπως και ο Παυσανίας δεν πέρασε μέσα από την αρχαία Αίγυ), αλλά από την πεδιάδα της Σπάρτης και τις πλαγιές του Ταϋγέτου, στο Λεοντάρι και μετά στο Σινάν ( Μεγαλόπολη). Δίνει μάλλον συγκεχυμένες πληροφορίες αφού αναφέρει την Καμάρα (προφανώς την Καμαρίτσα), ένα (;) μίλι μακριά από το Ραψομάτι και εντύπωση κάνει η αναφορά του σε ερείπια αρχαίας πόλεως σε κορυφή του ΒΔ Ταϋγέτου που βλέπει όλη τη λεκάνη της Μεγαλόπολης, οκτώ περίπου μίλια μακριά από το Λεοντάρι, ( περίπου στου ''Λυκομά''), γεγονός που χρήζει έρευνας αν θυμηθούμε ότι στην ίδια περιοχή βρέθηκε το ''αιγοειδές ειδώλιο'' από τον ιερέα Στ. Σιαντίκο. Ο Pougueville μας αναφέρει ότι η Καμάρα ανήκε στο νομό Μεσσηνίας, στην επαρχία (βιλαέτι) Λεονταρίου και στο τμήμα (σέμπι) των Σαμπάζικων.

Ας δούμε όμως την ιστορική πορεία στην πρώτη
(1460- 1684) και στη δεύτερη (1719-1821) Τουρκοκρατία καθώς και στην ενδιάμεση Ενετοκρατία (1684-1718).
Η Καμάρα (πιθανόν από το καμαροειδές του υψώματος του Αγιοθανάση ) είχε σχηματιστεί σαν οικισμός με σημείο αναφοράς το ομώνυμο ύψωμα, στο οποίο όπως είδαμε προϋπήρχε βυζαντινό ή φράγκικο καστρίλιο, ανήκε στο ''βιλαέτι'' Λεονταρίου και στο ''σέμπι'' Σαμπάζικα ( Καμάρα, Γιανναίοι, Δυρράχι, Άκοβος, Πολιανή ), χωριά ορεινά που απολάμβαναν σχετικής ελευθερίας, δεδομένου ότι το κλέφτικο άνθιζε στα μέρη τους και ενισχυόταν από την αδούλωτη Μάνη, η οποία τους προσέφερε φυσικό καταφύγιο σε δύσκολες ώρες.
Οι κάτοικοι της κοιλάδας του σημερινού χωριού, Καμαραίοι, Γιανναίοι και Ακοβίτες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον 'αγά' του κάμπου, καλλιεργώντας τα κτήματα που μέχρι σήμερα φέρουν τούρκικα ονόματα: στα Ντραμεσέικα, στη Τζάμενα, στου Κούνουκλη, στου Μπέη τη καρυά, στου Αγά το μύλο, στα Γιαλέικα, στον Άμπουλα, στο Ρουσαλί κ.λ.π. Χαρακτηριστικό είναι το ''μποστάνι'', όπως λέγεται και μέχρι σήμερα.
Εκεί λένε ο αγάς έβαζε τις γυναίκες και κοσκινίζανε το χώμα μέχρι να γίνει σαν αλεύρι, κι έτσι κατάφερνε να βγάζει τα καλύτερα κηπευτικά. Ο αγάς έμενε άλλοτε στα παλιά Μπουρέϊκα (''στου αγά τον πύργο'', όπου σώζονται ερείπια και το αλώνι), άλλοτε στο Τσουρούμι και άλλοτε ψηλότερα από τα σημερινά Γιαννέικα, εποπτεύοντας τον κάμπο και το τσιφλίκι του. Τα δυο κεφαλάρια, οι πολλοί νερόμυλοι, το αρδευτικό δίκτυο και η πλούσια σοδειά του κάμπου τον έφερναν σε αντιδικίες με τον αγά ή πασά του Λεονταρίου, μια διαμάχη που παραμένει ζωντανή μέχρι τις μέρες μας. Αντίθετα τα ορεινά κτήματα της πάνω Καμάρας, μέχρι τη Λίμνα καλλιεργούσαν οι υπόδουλοι, όπως και παλαιότερα.
Ανάμεσά τους στο ''κάστρο'' της άνω Καμάρας,
φρουρά αρματολών έπαιζε το ρόλο της πολιτοφυλακής για τον αγά του κάμπου από τις επιδρομές των κλεφτών, αρματολίκι που πολλές φορές έπαιρνε το ρόλο των κλεφτών και αντίστροφα, μέχρι που τελικά συμμάχησαν από κοινού στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.
Περίφημοι Καμαραίοι κλέφτες στην Τουρκοκρατία είναι οι
αδελφοί Τρίγκα ή Τρίγγα , ο Νικήτας και ο Σωτήρης, που δρουν σε όλο τον Ταΰγετο και τελικά σκοτώνονται σε ενέδρα των Τούρκων έξω από την Καλαμάτα. Ο λαός που θαύμαζε την ελευθερία τους και μυθοποιούσε τη δράση τους, τους χάρισε σχετικό δημοτικό ποίημα που αναφέρεται σ' αυτή. Το όνομα Τρίγγας υπάρχει στα μητρώα αρρένων της Καμάρας μέχρι το 1910.

Το
1680 ο Αρβανίτης Μπούας συνεργάζεται με τους Ενετούς του Μοροζίνι και το 1684 καταφέρνουν να διώξουν τους Τούρκους από την Πελοπόννησο. Συμμετείχαν ακόμη τα επαναστατικά σώματα του Χρονά, του Κούλα από την Καρύταινα και του Παλαιολόγου από τον Άκοβο. Ο Μπούας παίρνει σαν ανταμοιβή το τιμάριο του Λεονταρίου, και προς τιμήν του η Φαλαισία και το μοναστήρι της ονομάζονται έκτοτε του Μπούρα, αφού έτσι τον ονόμασαν μετέπειτα οι Τούρκοι, που σημαίνει στη γλώσσα τους ο φοβερός στην όψη. Σήμερα Μπουραίοι υπάρχουν στην Καμάρα και στο Κωσταντίνο της Μεσσηνίας, κοντά στο οποίο να σημειωθεί ότι υπήρχε το χωριό Καμάρα ή Καμάρι της Μεσσηνίας το οποίο έχει εγκαταλειφτεί, άγνωστο πότε. Στην Καμάρα της Μεσσηνίας είχε γεννηθεί ο Κυριάκος Καμαρηνός, ( Κυριάκος Κυριακός του Κων/νου, μετονομάστηκε σε Καμαρηνό λόγω της καταγωγής του από την Καμάρα), έμπορος, μέλος της Φιλικής Εταιρείας που εκτελέστηκε από την οργάνωση μετά από διαμάχη με τον Υψηλάντη. [ Χ. Στασινόπουλος - λεξικό της επαναστάσεως].
Μετά την φυγή των Ενετών το 1718 ( συνθήκη του Πασάροβιτς - η Πελοπόννησος δίνεται στους Τούρκους ) και μέχρι το 1768, οι μεγάλες πληγές του τόπου είναι οι
επιδημίες χολέρας και πανούκλας, που αποδεκατίζουν τον πληθυσμό μαζί με το παιδομάζωμα και τις διώξεις των κλεφτών.
Το
παιδομάζωμα ( ατζέμ ογλάν για παιδιά 14-20 ετών και ίτς ογλάν για παιδιά 6 - 10 ετών ) ήταν το τραγικότερο δεινό των Ελλήνων που τροφοδοτούσαν τα μουσουλμανικά στίφη με γενιτσάρους εκτουρκισμένους Έλληνες. Είναι ο ιστορικός λόγος για τον οποίο οι 25.000 Οσμανλήδες Τούρκοι που εισέβαλαν στα ανατολικά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ( μάχη του Ματζικέρτ ) αριθμούν στο σημερινό ''τουρκικό κράτος'' 80 εκατ. πληθυσμό μαζί με τους γηγενείς Κούρδους, έναντι 10 εκατ. πληθυσμού της σημερινής Ελλάδας...

Το 1770 οι Καμαραίοι κλέφτες υποκινημένοι από τον Ρώσο
Ορλώφ ( διεξαγόταν ο Α’ Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1768 - 1774 ), παίρνουν μέρος σε μια ακόμη επανάσταση - στα Ορλωφικά - που έμελλε να είναι η πιο καταστροφική μέχρι τότε. Ο Ελληνορώσος αξιωματικός του Ορλώφ, Παπαζόλης περνά από τα Σαμπάζικα και ξεσηκώνει το κλέφτικο κατά των Τούρκων. Ο Ορλώφ από αδεξιότητα χάνει την ιστορική ευκαιρία να κυριεύσει την Πόλη και η Ρωσία εγκαταλείπει τους Έλληνες (συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή 1774 ). Οι κλέφτες του Μοριά όμως παραμένουν επαναστατημένοι, ενώ ανθεί από το 1764 η Μονή Φιλοσόφου ( κοντά στην Καρύταινα ) σαν εκπαιδευτήριο και οι μπαρουτόμυλοι Δημητσάνας (από αυτή την εποχή τα πρώτα πυροβόλα όπλα αντικατέστησαν τον κλασσικό οπλισμό των επαναστατών ). Τα στίφη των 25.000 Τουρκαλβανών που κάλεσαν οι Τούρκοι για να καταπνίξουν το κίνημα των κλεφτών, λεηλάτησαν τη χώρα για δέκα περίπου χρόνια καταστρέφοντας τα πάντα. Η καταστροφική τους μανία έμεινε στη μνήμη των γερόντων που την μετέφεραν με την παράδοση αναφερόμενοι στους Τουρκαρβανίτες που σκότωναν μέχρι και τα σκυλιά και έβγαζαν τα μάτια της Παναγίας από τις εικόνες των εκκλησιών. Τότε καταστράφηκε ολοσχερώς και το Παλιομανάστηρο, και ο οικισμός στο Τσουρούμι που άφησε το όνομα ''Χαλάσματα''. Οι Καμαραίοι υποχωρούν στη Μάνη, για να επανέλθουν αργότερα με πλήθος μανιάτικα επίθετα που δηλώνουν την πορεία τους : Κανέλλος, Σταματόπουλος, Δημόπουλος, Γεωργακόπουλος, Σωτηρόπουλος, Γιωργογιάννης ( Κόχρονας), Δρακόπουλος, Ζερίτης. Όσοι πιάνονται ζωντανοί παλουκώνονται στο Λεοντάρι, στον Αγ. Γεράσιμο, που από τότε ονομάστηκε ''Παλουκόραχη'' μέχρι σήμερα...

Στα τέλη της δεύτερης Τουρκοκρατίας ( μετά τα Ορλωφικά), η Καμάρα και οι Γιανναίοι αποτελούν τους
Γιαννοκαμαραίους και τα Γιαννοκάμαρα είναι έκτοτε από τα πρώτα σε πληθυσμό χωριά της περιοχής. Οι Τούρκοι έχουν διώξει τους Αλβανούς με τη βοήθεια των Ελλήνων αρματολών και οι Γιαννοκαμαραίοι όπως και οι άλλοι των Σαμπάζικων επανέρχονται στη γη τους αφού βοήθησαν στην εκδίωξη των Αλβανών. Η σχετική ηρεμία που ακολουθεί μέχρι την επανάσταση βοηθά στη σχετική πληθυσμιακή αύξηση των Σαμπάζικων όπως συναντώνται στην Επανάσταση. Άλλωστε η Συνομοσπονδία των Αρματολών ( 1785 ) με επικεφαλής τον Σπαρτιάτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη και υπαρχηγούς τους Θ. Κολοκοτρώνη και Αναγνωσταρά δίνει ένα ιδιότυπο καθεστώς ελευθερίας. Η Τουρκική παρουσία είναι λιγότερη λόγω εσωτερικών προβλημάτων και μόνο κάποιες διώξεις κλεφτών και λίγες βιαιοπραγίες των Τούρκων αναφέρονται. Το κλέφτικο πλέον στα Γιαννοκάμαρα και στα Σαμπάζικα αυξάνεται και απειλεί ανοιχτά τους Τούρκους που αδυνατούν να αντιδράσουν.
Παρενθετικά θα αναφέρουμε εδώ την περίπτωση του ''γεροτούρκου'' του Βασίλη Ζερίτη (πατέρας του Αποστόλη Ζερίτη), που ονομάστηκε έτσι γιατί κοντά στο 1820 όταν ο Αγάς έστειλε τον υπασπιστή του για να πάρει την κόρη του Βασίλη, αυτός αφού τον γονάτισε στην αυλή σ' ένα ξύλο που λιάνιζε τα κούτσουρα, τον αποκεφάλισε με το τσεκούρι και έφυγε για το βουνό με την οικογένειά του, για να ενταχθεί στο κλέφτικο του αδελφού του, του Γιώργη που ήδη ήταν στον Ταΰγετο κλέφτης. Αυτό συνέβηκε στο παλιό σπίτι που ανήκει σήμερα στον Κ. Καλαθά στα 'Ζερτέικα' [ Σημαντικό οικογενειακό και ιστορικό κειμήλιο ήταν ένα χρυσό μενταγιόν με τα αρχικά Γ. Ζ. του οπλαρχηγού, που βρέθηκε τη δεκαετία του 50 από την Β. Καλαθά και δόθηκε σε πραματευτή λόγω άγνοιας της αξίας του ].

Άλλη παρένθεση μέχρι την Επανάσταση είναι ο
Β’ Ρωσοτουρκικός πόλεμος ( 1788 - 1792) που εξεγείρει πάλι τους Έλληνες κατά του δυνάστη. Αυτό το κίνημα έμεινε γνωστό σαν επανάσταση του Λάμπρου Κατσώνη συνεπικουρούμενου από τους κλέφτες του Μοριά. Πάλι διώκονται οι κλεφταρματολοί και σκοτώνονται οι Ζαχαριάς και Μαντάς το 1805. Το 1808 ο Κολοκοτρώνης προσεγγίζει τους χριστιανούς Αρβανίτες του Αλή - Φαρμάκη και σχεδιάζει ελληνοαρβανίτικη επανάσταση η οποία ματαιώνεται τον επόμενο μόλις χρόνο που οι Άγγλοι παίρνουν τα Επτάνησα (1809). Στη συνέχεια όλοι οι κλέφτες περνούν στα Επτάνησα και συντάσσουν μισθοφορικά σώματα των Αγγλων, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Πλαπούτας, κλπ. Εκεί εκπαιδεύονται στον τακτικό στρατό , μορφώνονται και μυούνται στον νεοελληνικό Διαφωτισμό του Κοραή, του Φεραίου και στην Μεγάλη Ιδέα της Φιλικής Εταιρείας που από το 1818 απλώνεται ραγδαία σε όλη την επικράτεια.
Να σημειώσουμε εδώ ότι τα περί γενικευμένου ''κρυφού σχολειού'' είναι μυθοπλασίες που εξυπηρετούν σκοπιμότητες (τη φαναριώτικη νομενκλατούρα). Ο ρόλος της επίσημης εκκλησίας υπήρξε αμφίσημος, παρότι στις επάλξεις του Αγώνα συμμετείχε όπως είπαμε εν μέρει ο κατώτερος κλήρος. Στην επανάσταση - την οποία προηγουμένως είχε αφορίσει είτε ηθελημένα, είτε κατ' ανάγκη-, σύρθηκε αναγκαστικά εκ του αποτελέσματος, αναδιπλώθηκε και με την παρέμβαση - επικράτηση των Φαναριωτών την οικειοποιήθηκε. Οι εκκλησιαστικές σχολές που έγιναν μετά τον 17ο αι. αποσκοπούσαν στην εκκλησιαστική παιδεία, στερημένη ιστορίας και των ιδεών του Διαφωτισμού, έτσι ώστε να μη μπορούν να συμβάλλουν στην εθνική αφύπνιση. Κάθε προσπάθεια διαφωτισμού ήταν έργο των ελληνικών παροικιών της Ευρώπης και κυρίως της
Φιλικής Εταιρείας.
H
θετική συνεισφορά της Εκκλησίας πέραν του κατώτερου κλήρου που συμμετείχε στον Αγώνα, μπορεί όμως να εντοπισθεί στη διαφοροποίηση του ραγιά από το δυνάστη μέσω της ορθόδοξης πίστης, γεγονός που συντήρησε τη διαφορετικότητα της ελληνικής φυλής ελλείψει παιδείας και ευρείας εκπαίδευσης. Η διαφοροποίηση αυτή ενισχύθηκε και συντηρήθηκε περισσότερο από το γεγονός ότι οι εξεγέρσεις των ραγιάδων Ελλήνων κατά των Οθωμανών, ήταν πολλές και διαρκείς κατά τη διάρκεια των 400 χρόνων σκλαβιάς. Μια άλλη παράμετρος παράλληλα ήταν η δύναμη της ελληνικής γλώσσας που παρά τις αλλοιώσεις παρέμεινε ζωντανή και κυρίαρχη στον ελλαδικό χώρο με τη συνεισφορά και της Ορθοδοξίας.

Όλο αυτό το διάστημα το ''κάστρο'' στη πάνω Καμάρα συγκέντρωνε γύρω του τα περισσότερα σπίτια του χωριού. Κτίζονται μέσα κι έξω σ' αυτό εκκλησίες, σαράντα συνολικά λέει η παράδοση ενώ έχουν εντοπιστεί δώδεκα, με πολιούχο και προστάτη τον
''Αγιοθανάση'' στην κορυφή του, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Ο Αγιο- Θανάσης κτίστηκε πάνω σε ερείπια παλαιότερου ναού με τον ίδιο πολιούχο εξαιτίας της εικόνας του Αγ. Αθανασίου που είχε, η οποία στο κάτω μέρος της έγραφε ''Αθανάσιος Αλεξανδρείας''. Το όνομα παραπέμπει πιθανότατα στον Αγ. Αθανάσιο, επίσκοπο Χριστιανουπόλεως (περιοχής Μεγαλοπόλεως) τον 17ο αι. Άλλες εκκλησίες ήταν ο Άγιος Γεώργιος, όπου και το νεκροταφείο του χωριού, ο Άγιος Δημήτριος, (βυζαντινού ρυθμού με αγιογραφίες ), ο ναός της Αναλήψεως, ο Άγιος Νικόλαος, η Αγ.Τριάδα, η Αγ. Ειρήνη, η Αγ.Αννα, των Αγ.Αποστόλων,κ.λ.π. Ανατολικά του κάστρου, εκεί που σήμερα έχει γκρεμιστεί, ήταν η βρύση του χωριού με επτά καμάρες, από την οποία έρρεαν δύο κεφαλάρια. Κατά την παράδοση, τα δύο κεφαλάρια τα φύλαγαν δύο ''στοιχειά'', ένα της Καμάρας και ένα του Λογαρά ( Λογγανίκο ) κι ήταν συνέχεια σε διαμάχη. Οι Καμαραίοι για να πάρουν το νερό του Λογαρά, αποφάσισαν να σκοτώσουν το στοιχειό του τη νύχτα και το έκαναν, αλλά αντί γι αυτό σκότωσαν το δικό τους... Το στοιχειό του Λογαρά ''χόλιασε'' και έφυγε, αλλά ένα μικρό στοιχειό που γέννησε πριν σκοτωθεί το Καμαραίϊκο, ήρθε στη δυτική πλευρά του κάστρου και εγκαταστάθηκε και έτσι δημιουργήθηκε η βρύση που τρέχει μέχρι σήμερα... 

Πίσω από το νεκροταφείο του Αη-Γιώργη στο δρόμο που ανοίχτηκε πρόσφατα, εκτός απ' το παλιό νεκροταφείο, αποκαλύφθηκε γεωλογικό χάσμα στο ασβεστολιθικό πέτρωμα , που δείχνει να κυλά στο βάθος του υπόγειο ποτάμι. Προφανώς κάποια γεωλογική ανακατάταξη (σεισμός), έριξε τα νερά σε άλλο υπόγειο ρεύμα. Στην ίδια θέση - στην ανατολική - όπου φαίνεται σήμερα η μεγάλη κατολίσθηση που παραδοσιακά λέγεται ''τρόχαλος'', υπήρχαν σπίτια (τμήματα των οποίων ανευρίσκονται στα χαλάσματα), και πολλά γύφτικα (σιδεράδικα) που κατασκεύαζαν από οικιακά είδη, μέχρι σπαθιά, όπλα και πέταλα για τ'άλογα. Λέγεται ότι τα γκρεμισμένα σπίτια είναι 27 συνολικά...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου